Duygu Erdoğan / İSTANBUL – Son iki yıldır tüm üretici ülkelerde iklim temelli sorunlar nedeniyle düşük seyreden zeytin üretimi, iç piyasada Ticaret Bakanlığı’nı harekete geçirmiş; hem ürünün tedarik güvenliğinin sağlanması, hem de yükselen fiyatların dengede tutulması için zeytinyağı ihracatı kısıtlanmıştı. Bu kısıtlama, dökme ve varilli zeytinyağı ihracatının 1 Ağustos 2023 tarihinden itibaren tamamen yasaklanmasını getirdi. Önceki gün itibarıyla Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birliklerine iletilen yeni düzenleme ile ihracat, 50 bin tonluk kota ile açılmış oldu. 50 bin tonluk kota, yeni sezon olan 1 Kasım’a kadar 5 aylık süreçte aylık 10’ar bin ton olmak üzere uygulanacak.
450 bin ton bekleniyor
Temmuz 2023’te Resmi Gazete’de yayımlanan karar ile her türlü dökme ve varilli zeytinyağı ihracatında kilogram başına 20 cent karşılığı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu kesintisi yapılmaya başlanmıştı. Bunun ardından ‘yasaklama’ konusunda endişeleri artan zeytinyağı ihracatçıları, kısıtlamalar ile karşılaşmıştı. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği, TARİŞ Zeytin ve Zeytinyağı Kooperatifleri Birliği, Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi, odalar ve borsaların aralarında olduğu 20 kurum 24 Mayıs 2024 tarihinde yayınladıkları “Zeytinyağında dökme ve varilli ihracat yasağı hemen kaldırılmalıdır” başlıklı ortak bildiri de yayınlamış; görüşme trafiğini de yoğunlaştırmıştı.
Önceki iki sezon Türkiye’nin zeytinyağı üretimi yarı yarıya azalmıştı. Yeni sezon beklentisi ise 450 bin tonun üzerinde zeytinyağı olacağı yönünde birleşiyor. Hesaplamalara göre 200 bin ton civarında da stokta zeytinyağı bulunuyor.
Fiyatlar durmadı…
Düşük zeytinyağı üretimi karşısında, ihracat kısıtlamasına rağmen iç piyasada fiyatlar istenen durgunluğa erişemedi. Buna göre ocak ayında markette bir markanın 288 lira olan litrelik riviera zeytinyağı fiyatı dün 360 liradan satıştaydı. Yine başka bir markanın ocakta 520 lira olan 2 litre naturel sızma zeytinyağı fiyatının dün ise aynı markette 794 lira olduğu görüldü. Zeytin rekoltesinin düşüklüğü, yağlık zeytin kadar sofralık zeytin fiyatlarını da yükseltti. Ocak ayında bir markanın 800 gram ambalajlı zeytin fiyatı markette 192 lira iken, haziranda 236 liraya çıktı.
‘Sorunlar engellendi’
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Emre Uygun, her türlü kısıtlama ve yasağa karşı üretici, tüccar ve ihracatçının zor durumda kaldığını sık sık vurguladıklarını anlatırken, kotanın sektöre olumlu yansıyacağını ifade etti. Yeni sezonda yüksek rekolte beklentisi olduğunu da ileterek ilgililerle görüşmelerinin sonuç verdiğini belirten Uygun, “Yeni sezonda ‘kusursuz tahmin’ olarak Tarım Bakanlığı birimleri ve bizler 450 bin ton civarında rekolte öngörümüz var. Eğer bir sıkıntı olmazsa tüm dünyada iyi bir sezon olacak” dedi. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK) Kurucu Başkanı ve İcra Direktörü Mustafa Tan, kota uygulamasının önemli bir gelişme olduğuna vurgu yaparken, “Sektörün talepleri ve dinamiklerini dikkate alan bakanlıklara çok teşekkür ediyoruz” diye konuştu.
Sezon yaklaştıkça güncellenebilir
Yeni sezonda yüksek tahmin edilen verimin kararda etkili olduğunu anlatan Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, “Kasım ayında yeni hasat dönemi gelecek. O döneme kadar yeni bir değerlendirme yapılır; ya yasak kaldırılır, ya da duruma göre kota artırılabilir” dedi.
Akhisar Ticaret Borsası Başkanı Alper Alhat, yurt içinde fiyat istikrarı için yapılan uygulamanın yeni sezon öngörüleri ile güncellendiğini, ilerleyen süreçte de buna uygun olarak olumlu düzenlemeler beklediklerini söyledi.
